Книга: Очкарик (Бонда Катажина) ; Центрполиграф, 2018

Сёння нарэшце стартаваў продаж кнігі, якую мне пашанцавала прачытаць яшчэ да яе афіцыйнага выхаду. У выдавецтве “Янушкевіч” выйшаў беларускі пераклад кнігі “Акулярнік” польскай пісьменніцы беларускага паходжання Катажыны Бонды.
Пра стопрацэнтнае беларускае паходжанне гаворыць сама аўтарка, не хаваючы каранёў. Нарадзілася яна ў Беластоку, але дзяцінства правяла ў Гайнаўцы на Падляшшы, скончыла там беларускі ліцэй, і пра гэтую мясцовасць напісала кнігу, другі том прыгод прафайлеркі Сашы Залускай (водгук на першую кнігу “Pochłaniacz” шукайце ў папярэдніх пастах). Я неверагодна люблю паслядоўнасць ва ўсім, таму кнігі, якія ўваходзяць у цыклы, чытаю выключна па чарзе, нават калі кнігі цыкла не вельмі звязаныя між сабой і паслядоўнасць чытання не ўплывае на сюжэт. Але гэтую кнігу сапраўды можна чытаць у адрыве ад першай, бо кароткі змест папярэдніх сезонаў паступова падаецца ў пачатку “Акулярніка”.
Усё, што трэба ведаць з першай кнігі: Саша Залуска — прафайлерка, займаецца складаннем партрэтаў (профіляў) злачынцаў без ведання іх асобы, выключна па месцы здарэння і абставінах. Яна амаль дакладна можа вызначыць пол, узрост, заняткі асобы і іншае. Доўгі час яна жыла ў Лондане, але была вымушаная вярнуцца ў Польшчу. Цяпер жыве на радзіме, спрабуе працаваць і разбірацца ва ўласным жыцці. Таксама жанчына пакутуе ад алкагольнай залежнасці.
Паводле сюжэта Саша па асабістых справах едзе ў Гайнаўку на пошукі Лукаша Поляка, бацькі сваёй дачкі. Лукаш апынуўся злачынцам, а пазней быў змешчаны ў псіхіятрычную лякарню ў Гайнаўцы. Там яго і шукае Саша. Яна спадзяецца, што хутка завершыць гэтую справу і вернецца ў Гданьск, але ў невялічкім прыгожым гарадку яе чакае мноства таямніц, якія жанчыну так проста не адпусцяць, давядзецца ўблытвацца.
Кніга наўпрост звязаная з беларусамі і нашай гісторыяй, таму варта звярнуць на яе ўвагу. Падзеі ў рамане адбываюцца ў некалькіх часавых пластах. Самы ранні час у кнізе — 1946 год і падзеі, звязаныя з бандай Рамуальда Райса, вядомага пад мянушкай “Буры”. Зімой 1946 года яго банда здзейсніла масавае забойства праваслаўных беларусаў у вёсках усходняй Польшчы (у тым ліку ў Гайнаўцы). У адным з такіх нападаў была забітая бабуля пісьменніцы, у выніку чаго шасцігадовая маці Катажыны засталася сіратой. Гэтую сямейную трагедыю аўтарка паклала ў аснову гэтай кнігі. Узняўшы тэму “выклятых жаўнераў”, Бонда выявіла вялікую пісьменніцкую мужнасць, бо польскім Інстытутам нацыянальная памяці не так даўно былі апраўданыя ўчынкі Райса і яго Банды. Але як апраўдаць падобнае, калі ёсць трупы, іх сваякі, сведкі трагедыі? Апраўдаць падобнае — плюнуць у душу ўсім гэтым людзям, падкрэсліўшы, што іх жыцці нічога не вартыя. Таму бязмежная падзяка Катажыне за гэтую смелую літаратурную заяву. Так гэтая кніга перастае быць проста дэтэктывам.
Самы позні час у рамане: 2014 год, калі Саша Залуска прыязджае ў Гайнаўку. У творы мінулае змешваецца з цяперашнім часам, а таксама здольнае ўплываць на будучыню. Гэтая кніга — напамін нам пра тое, як важна ведаць і памятаць гісторыю, памятаць свае карані. “Людзі павінны ведаць і помніць гісторыю, каб вызначаць будучыню.
У рамане шмат герояў і шмат сюжэтных ліній, і гэта не проста забаўляльны дэтэктыў. Гэта твор, ад якога сапраўды пачнуць варушыцца валасы. Было вельмі балюча чытаць апісанні спальвання вёсак, калі людзі былі вымушаныя ратавацца, скокаючы з верхніх паверхаў дамоў, ратуючы сваіх дзяцей коштам уласнага жыцця… Страшна. І гэта дакладна не тая кніга, якую можна летам узяць з сабой на пляж. Але гэтыя 754 старонкі вартыя прачытання. Магчыма, часам яна крыху шматслоўная, штучна замаруджвае дзеянне і расцягвае кнігу, але чытаецца твор ад гэтага не менш цікава.
Кнігі Бонды даволі аб’ёмныя, бо яна робіць сапраўды грунтоўную працу. Катажына 12 гадоў працавала судовым рэпарцёрам, таму ведае, як пісаць пра злачынствы. Да таго ж пры напісанні кожнай кнігі яна карыстаецца паслугамі экспертаў у розных сферах, і фактаграфічная дакладнасць яе твораў заўжды на высокім узроўні.
І найкаштоўнейшае ў гэтай кнізе — Падляшша. Яго гісторыя, культура, традыцыя, адносіны паміж людзьмі, нават апісанні мясцовых нацыяналістаў.
У пасляслоўі Катажына згадвае, што ў гэтай цудоўнай мясцовасці наўрад ці калі-небудзь адбылася такая колькасць злачынстваў, якія яна апісвае. І прызнаецца ў любові да родных мясцін. Цяпер і мне захацелася там пабываць.

0    0

Очень многослойный, насыщенный событиями, запутанный детектив со слегка провисшим финалом.
Действие происходит в 2014 году, но корни истории уходят к 1946, а убийства совершались начиная с семидесятых. В книге много флэшбэков, и все они очень тщательно и атмосферно прописаны. Большинство жителей приграничного польского городка – беларусы, и мы увидим напряжённое взаимодействие двух общностей, их разное отношение к послевоенным событиям, когда Армия Краёва сожгла несколько беларусских деревень. Самый богатый человек в городе – как раз беларус (по крайней мере, официально), владелец лесопилки, и все убийства и исчезновения связаны с ним.
Я читала с огромным интересом, с трудом отрываясь от книги, делала записи, помечая, кто и когда был убит и кто кем кому приходится. Постепенно клубок распутался, но я так и не увидела всей картины. Сцена, где детектив указывает пальцем на злодеев, объясняет, как они совершили убийства и почему, не помешала бы… В общем-то, кто кого убил, более-менее понятно, но причины поданы как-то очень смутно. К счастью, в других отзывах на книгу тоже написано про слитый финал, так что можно не чувствовать себя тупой.
Примечание: Это вторая книга цикла про героиню-профайлерку; я этого не знала, когда начинала читать. В общем-то, понятно, почему на беларусский перевели только её (и перевели прекрасно): она затрагивает тему беларусов в Польше. И линия местного серийного убийцы вполне себе самостоятельна. Но вот что касается линии главной героини и её взаимоотношений, то сориентироваться можно, но всё же лучше бы, наверное, читать с первой книги.

0    0

Ужо другая серыя польскіх дэтэктываў, якую беларускія выдаўцы пачынаюць перакладаць не з першай часткі серыі. Але чаму так адбылося з гэтым творам зразумела, бо тут падымаецца тэма знішчэння праваслаўных беларусаў на Падляшшы ў пасляваенныя часы. Таксама сучаснае жыццё беларусаў у тых жа мясцінах, як этнічнай меншасці.
Тое, што перакладалася не ўся серыя, а толькі асобная кніга не пайшло на карысць, бо тут узгадваюцца падзеі з іншай часткі, якая завяршае ўсю серыю, але падзеі, здаецца, адбыліся раней за час дзеяння гэтай кнігі. Гэта крыху заблытвала ўспрыманне рамана. Нават цікава як усё гэта будзе звязана ў адно ў апошняй кнізе. Таксама з пачатку замінала колькасць герояў. З-за таго, што падзеі разгортваюцца ў некалькіх часавых адрэзках, пачынаючы з 1946 году, адразу не атрымліваецца зразумець хто чый сын, кум, брат, сват. Але дзея рушыць уперад і асобы герояў (і не толькі) пачынаюць прасвятляцца.
Гісторыя адбываецца ў невялікім польскім мястэчку Гайнаўка і наваколлі, дзе, як сказана ў рамане, этнічная меншасць беларусаў складае большасць жыхароў. У Гайнаўкі, як мне падалося, склалася такое «кінгаўскае» аблічча. Закрытая абшчына, ўнутраныя адносіны паміж яе чальцамі, адносіны да прахадняў і заезжых прышэльцаў, праблемы нацыянальных адносін і супрацьстаянняў. Усе жыхары ведаюць адзін аднога, а таксама таямніцы адзін аднога. Як напісана ў тэксце «Усе ведаюць, але ніхто не скажа».
Вобраз галоўнай гераіні зусім не склаўся. Заяўленая як прафайлерка, былая супрацоўніца паліцыі, сваімі прафесійнымі здольнасцямі яна зусім не карыстаецца. І ў чым сутнасць працы прафайлера ў рамане амаль не тлумачыцца. Толькі адзін раз гэта робіць заезжы прадстаўнік прафесіі, складаючы прафайл на саму галоўную гераіню.
Большая частка твору чытаецца цікава і трымае ў напружанні, але фінал проста зліты, бо канцы сюжэтных ліній звязаны не ўсе, а таксама бліжэй да канца пачынаюцца хібы з часам. Відаць тут спрацаваў «матэматычны антыталент». У падзяках Катажына прызнаецца, што мае яго. Магчыма ўсю серыю трэба чытаць разам, а не па асобнай кнізе і тады ўсе сюжэтныя лініі будуць завершаны. Але ж не тое што на беларускую, а нават і на рускую мову пакуль перакладзены не ўсе часткі.

0    0